Fatma Gülçin Kabasakallı - ABD Afganistan’da çuvalladı 

“Amerikalıların Afganistan siyaseti zaten baştan sorunluydu. George W. Bush, ilk kez 11 Eylül’den sonra teröre karşı savaş retoriğini kullanmaya başladığında, strateji ve savaş konusunda çalışan, politika üretimine katkıda bulunan herkes savaş denildiğinde ‘Bir zafer tarifi yapman gerekir’ diye Amerikan karar alıcılarını uyardı. Ama ABD, o günkü konjonktürde bu tanımlamayı yapmaktan kaçındı... Biraz da kasıtlı olarak dünyanın değişik yerlerine müdahale edebilmenin, bir anlamda mazeretini oluşturabilmenin bir yöntemi oldu. Fakat bu durum, hiçbiri doğru dürüst sonuç vermeyen bir sürü dış politika çuvallamasının da nedeni haline geldi. Irak bunlardan biridir, Afganistan da sonuncusu...

Pakistan eskisi kadar hakim değil

ABD’nin kısa vadede Taliban’ı tanıyacağını sanmıyorum. Zira Joe Biden yönetimi, dış politika ilkelerinin tersine bir adım atmış olur. Afganistan, Biden açısından dış politika gündeminde çok belirleyici değil. Çünkü iç siyasete etkisi, çekilmeyle beraber ‘Zaten amaç hasıl oldu’ düzeyine inecektir. Taliban, kimsenin işini de kolaylaştırmayacaktır. Bugünlerde munis gözüküyor, bu da son 20 yılda artık uluslararası siyaseti öğrendiğini gösterir. Taliban’la ilişkisi 20 yılda Pakistan’ın iç dengelerini de değiştirdi. Artık Pakistan istihbaratı veya devleti, kendi iç karışıklıkları içerisinde Taliban’a eskisi kadar hakim değil.

İşin maliyeti Rusya ve Çin’e kaldı

ABD’liler bundan sonra Afganistan’ın maliyetini Ruslar ve Çinlilere yıkmaya çalışacaktır. Ülkeyi istikrarda tutma sorumluluğu da bu ikisinde olacak. Çinliler Taliban’la iş yapmaya hevesli. Rusya ise Orta Asya’daki Türki cumhuriyetlerde radikalizmi tetiklenmemesini isteyecek, bunun için, Taliban’ı kontrol altında tutmaya çalışacaktır.

Washington’un varsayımları yanlıştı

(Prof. Dr. Hasan Ünal, Maltepe Üniversitesi)

“Her ne kadar Taliban, radikal İslamcı bir çizgiyi temsil etse de, diğer radikal İslamcı gruplar bile etnik temelde bölünmüş durumda. Ülkenin ikinci büyük etnik grubu olan Taciklerin ve üçüncü büyük grup Özbeklerin bu gidişata nasıl karşılık vereceğini şu anda öngöremiyoruz. Taliban 2001’e kıyasla bugün daha büyük bir Afgan toprağını kontrolünde  tutuyor. 2001’de Tacik ve Özbek bölgeleri, onlara komşu olan yerler Taliban kontrolüne girmemişti. Hatta ABD, Taliban’ı yönetimden atarken, bu ‘Kuzey İttifakı’ dediği güçlerle iş birliği yapmıştı. Böyle bakarsak, bekleyip görmek gerekiyor.

Amerika bir faktör olmaktan çıktı

Bölgesel politika açısından ise, ABD, artık burada bir faktör olmaktan çıkmış durumda. Hatta bence ABD, dünyada gerileyen bir güç olduğundan, önümüzdeki yıllarda birçok bölgede de etkisi azalacaktır. Amerika bu, kırar, döker, mahveder sonra aniden çekilir. Afganistan’dan çekilmesi çok ani değil ama varsayımları yanlıştı ve aniden çekiliyormuş gibi bir görüntüye dönüştü. ABD, Afgan hükümetinin yıllarca ayakta kalabileceği varsayımıyla hareket ettiğinden böyle bir duruma dönüştü iş.

İç savaş tehlikesi var

En kazançlı görünen ülkeyse Pakistan. Çünkü Taliban’ın en büyük destekçisi olan Pakistan, yıllarca dışlanmıştı süreçten. Rusya’nın gözünde Taliban hala bir terör örgütü ama Ruslar bir yandan Taliban’a gözdağı olabilecek tarzda Özbek ve Tacikistan’la ortak tatbikat yapıyor diğer yandan Taliban’la görüşüyor. Öte yandan Taliban’ı kontrol etmek kolay değil, bu bir iç savaşa da dönüşebilir.

YARIN: Türkiye’nin Afganistan’daki geleceği...