Anadolu’da çocuklar için güzel bir tabir olan "adam ufağı" kullanılır. Bu tabirin manâ gücü çok büyüktür. Çocuklar, 'adam ufağıydı’. Yani bir insanın aklı, gönlü, duygusu, sevgisi, merhameti, idealistliği çocuklarda gizlidir. Çocukları, küçük görürsek, hatta onları horlamaya, aldatmaya kalkarak bir şeye aklı ermez diye düşünürsek çok büyük yanlış yapmış oluruz. Çekirdekten ağaç olduğu gibi, zamanla çocuklar da büyüyerek, olgun ve gönüllerinde Allah’ın bulunduğu fazilet sahibi ve mükemmel insanlar olmaktadırlar. Hz. Muhammet (sav) de bir çocuktu. Yunus Emre ve Fatih de bir çocuktu.

Necip Fazıl’ın çocuk şiiri ne kadar anlamlıdır:

Annesi gül koklasa, ağzı gül kokan çocuk;

Ağaç içinde ağaç geliştiren tomurcuk...

Çocukta, uçurtmayla göğe çıkmaya gayret;

Karıncaya göz atsa 'niçin, nasıl? ' ve hayret...

Fatihlik nimetinden yüzü bir nurlu mühür;

Biz akıl tutsağıyız, çocuktur ki asıl hür.

Allah diyor ki: 'Geçti gazabımı rahmetim!

Bir merhamet heykeli mahzun bakışlı yetim...

Bugün ağla çocuğum, yarın ağlayamazsın!

Şimdi anladığını, sonra anlayamazsın!

İnsanlık zincirinin ebediyet halkası;

Çocukların kalbinde işler zaman rakkası...

Anadolu’da, "adam ufağı" tabiri kullanılan bu çocukların bir çocuk edebiyatı var mıdır? Nasıl bir çocuk edebiyatı olmalıdır? Ve çocuk edebiyatının kaynakları nelerdir?

“Nasıl bir çocuk edebiyatı olmalıdır?” sorusunun cevabı, tabii ki çocukları geleceğe hazırlayacak bir çocuk edebiyatıdır. Çocuklarımızı geleceğe hazırlayacak olan asıl konu ise öncelikle “çocuk edebiyatının kaynakları nelerdir ve bizim neler yapmamız gerekir?” sorusunun üzerinde durmamız ve açıklamalarımız gerekir.

• Çocuk edebiyatının tükenmez kaynağı masallardır. Çocuk yaşı ve içinde bulunduğu duruma göre dünyaya ve insanlara büyükler gibi bakmaz. Zira onun hayat tecrübesi ve bilgi dağarcığı hayatı doğru ve gerçek olarak kavramaya yeterli değildir. Ancak onun da kendine göre duyguları, hayalleri ve özlemleri vardır. O dünyayı ve insanları buna göre yorumlar. Herkesin bildiği gibi çocuklar çok soru sorarlar, her şeyi bilmek isterler. Masallar çocukların sorularına korku, ümit, heyecan telkin edici hayali şahıslar vasıtasıyla cevap verirler. Dolayısıyla çocuklara anlatılan ve okudukları masallar milli ve manevi değerlerimize uygun olmalı.
• Çocuklarımıza öncelikle okutmak istediğimiz eserlerin hangi nitelikte olması gerektiğini tespit etmemiz gerekir. Onların kelime hazinelerini genişletmemiz ve bu hazineye dâhil kelimelere yüklenmiş milli, tarihi, dini ve insani kavramları kazandırmak; güzeli, iyiyi, doğruyu bulmalarını sağlamamız gerekir. Buna göre çocuklarımızın okumaları için ellerine verdiğimiz kitapları kontrol etmemiz, verdiğimiz kitapların zararsız olduklarını bilmeliyiz. Bilhassa tercüme edilen bazı kitapların yanlış tercüme edilerek Hıristiyan kültürünü veya buna benzer yabancı kültürlere ait yaşayış şekillerini çocuklara telkin edilebilmektedir.
• Çocuk edebiyatının en önemli kaynaklarından birisi de Türk milletinin milli ve manevi değerleridir. Bu değerlerin maddi ve manevi kökleri, çocuk edebiyatımızın ana kökleri olmalıdır. Milli ve manevi kaynaklarımız çocukların sevdiği masallara, hikâyelere, şiirlere ve romanlar gibi eserlere zemin hazırlamalıdır.
• Toplumların görevi, kültürlerini sürdürmek, geliştirmek ve yükseltmektir. Bu görevi gerçekleştirebilmeleri yetişmekte olan kuşaklara, bu amaçlara uygun olan eğitim ve öğretimin verilmesiyle başarılabilir. Eğitim ve öğretimde, çocuklara güdümlü ve yanlış ideolojileri benimsetecek yayınlardan uzak tutulmalıdırlar. Çocuk yayınları, çocuğun ruh sağlığı ilkelerine uygun olmalıdır. Çocuğu en çok etkileyen çocuk kitapları ve dergilerdir. Çocuklar için yararlı kitap ve dergileri seçmek, zararlı yayınlardan kaçınmak, çocuğun okumayı sevmesi, kitap ve dergi edinme alışkanlığı kazanması, yararlı ve zararlı olanları ayırt edebilmesi, zararlıların etkisi altında kalmayıp yararlıları kolayca benimsemesinin sağlanması öncelikle anne babaya, sonrada eğitimcilere düşmektedir.
• 
• Çocuk edebiyatının kaynaklarını tespite çalışırken Müslüman-Türk damgasını atalarımızdan bize intikal ettiği üzere nesilden nesile sağlıklı bir biçimde devam ettirmek istiyorsak çocuk edebiyatının kaynaklarına bu açıdan bakmamız gerekmektedir. Kur’an-ı Kerim ideal terbiyenin en sağlam ve rasyonel kaynağıdır. İlahi kitabımızın yanında ilahi terbiye ile yetiştirildiğini bildiğimiz Peygamber Efendimizin (sav) örnek hayatı Ashab-ı Kiramın, İslam ve Müslüman-Türk Büyüklerinin örnek hayatları ve menkıbeleri çocuk edebiyatımızın en esaslı kaynaklarıdır.
• Çocuk edebiyatının bir başka kaynağı; Türk dilinin kuşaktan kuşağa geçen bilmeceleri, tekerlemeleri, türküleri, oyunları, masallarıdır. Yine Türk dilinin bu güne kadar gelen her türden eserleridir. Bu kaynaklardan çocukların yararlanabilmesi için çocuklara göre yeniden ele alınması, yoğrulması ve işlenmesi gerekmektedir. Ayrıca dünya edebiyatının çocuklar için hazırlanmış kitaplarından milli ve manevi değerlerimize uygun olanların tercüme edilerek edebiyatımıza kazandırılması gerekir. Keza tarihi süreç içinde yazılmış olan çok değerli klasik eserlerimiz de çocuklara sunulmalı.
• Çocuğun kalbi ve beyni boş bir sayfaya benzemektedir. Çocukta yaratılıştan gelen merak ve anlama isteği güçlüdür ve söz konusu beyaz kağıdaa milli ve manevi değerlerimiz yazılarak çocuklarımız yetiştirilmelidir. Çocuğun kalbi ve beyni, ekime hazır bir tarladır. Nadasa kalırsa yaban otları ve çakıl dikenleri büyütmekten geri kalmayacaktır. Çocuğun yaratılıştan gelen istekleri vardır. Bu istekleri duyacak, karşılayacak ve yönlendirecek olanlarsa anne baba, toplum ve okuldur. Çocukları yönlendirmede isteklerinin karşılanması ile sınırlı olmayıp; onlara gelecekte aile, toplum ve insanların kaderini çizmeye yönelik hedefler belirlenmelidir. Bu hedefler milli ve manevi değerlerimize bağlı hedefler olmalıdır.
• Çocuklarımıza sevgiyi, namuslu olmayı, cesaretli olmayı ve inançlı olmayı öğreten eserleri ellerine vererek okumalarını sağlamalıyız
• Dini tarihi menkibeler, halk hikayeleri, masallar, halk kahramanları, zengin Türk tarihimiz, günümüz Türkiye’sinin güzellikleri, tabiat sevgisi, hayvan sevgisi, en mühimi insan sevgisi, millet aşkı ve destanlarımız çocuklar iyi birer nesil olmaları için hazinelerimizdir.

Mahmut Şevket Serik