Ortado?u, dünyan?n en dinamik gündemine sahip bölgelerinden biri olarak ön plana ç?kmaktad?r. Dolay?s?yla bölgeyi anlamak, söz konusu geli?melerin aktif olarak takip edilmesini gerektirmektedir. Ortado?u Ara?t?rmalar? Merkezi (ORSAM), uzmanla?m?? departmanlar? arac?l???yla bölgedeki siyasal, sosyal, ekonomik ve askerî gündemi, diplomasi trafi?ini yak?ndan izlemekte; bunlar? alanlar?na hâkim ara?t?rmac?lar? arac?l???yla görü?, analiz ve raporlara dönü?türerek ilgililerinin bilgisine sunmaktad?r. Bu ba?lamda, Ortado?u’da meydana gelen önemli geli?meler, “Ortado?u Gündemi” ba?l??? alt?nda haftal?k olarak okuyucuyla payla??lmaktad?r.

SUR?YE GÜNDEM?
Uluslararas? Gündemde Suriye
Suriye’de bulunan BM sa?l?k çal??anlar? ve yetkililer aras?nda aileleri de dahil toplamda 200’den fazla ki?ide Kovid-19 vakas? tespit edildi. Konu ile ilgili aç?klama yapan Birle?mi? Milletler ?nsani Yard?m Koordinasyon Ofisi Sözcüsü Jens Laerke, “Suriye'deki Kovid-19 vakalar?nda ciddi yükseli?e tan?kl?k etti?imiz bir dönemde hastal?k bizi de yakalad?. Virüsün ciddi ?ekilde yay?ld???n?, gerçek vaka say?lar?n?n resmi verilerin ötesine geçti?ini dü?ünüyoruz” dedi.[1]

Suriye Rejimi
Rusya D??i?leri Bakan? Sergey Lavrov, 2012 y?l?ndaki ziyaretinden bu yana ilk defa Suriye’ye gitti. Lavrov bas?n toplant?s?nda Suriye’nin ekonomisini yeniden in?a etmesi için uluslararas? bir yard?ma ihtiyac? oldu?unu söyledi. Ziyarete ili?kin olarak Suriye rejimi lideri Be?ar Esad, Suriye’nin Rusya ile çal??maya devam edece?ini, bu noktada çe?itli anla?malar?n imzalanaca??n? ve Rusya’n?n Suriye’deki yat?r?mlar?n?n te?vik edilece?ini söyledi

Yerel kaynaklardan edilen bilgilere göre Rusya, Libya’da Halife Hafter’i desteklemek için Suriye’den 1000 adet paral? asker göndermeye haz?rlan?yor. Paral? askerlerin Suriye rejimine ait bölgelerden topland??? dile getirildi. 20 ila 45 ya? aras?nda seçilen paral? askerler Halife Hafter’in saflar?nda sava?mak için ayl?k 2000 dolar almaktad?r. Rusya’n?n ?u ana kadar Suriye’den Libya’ya 5000 paral? asker gönderdi?i tahmin edilmektedir.

Suriye rejimi medyas?, Halep bölgesinde ?srail taraf?ndan f?rlat?lm?? füzelere savunma sistemleri taraf?ndan kar??l?k verildi?ini aç?klad?. Sald?r?n?n ?ran milislerinin bulundu?u bir yeri hedef ald??? aç?klan?rken can kayb? ya da maddi hasar konusunda herhangi bir aç?klama yap?lmad?.Bu olay ?srail’in eylül ay? içerisindeki dördüncü sald?r?s? olurken Suriye ?nsan Haklar? Gözlemevi raporunda ?srail 32 ay içerisinde ?ran’a ili?kin 270 noktay? hedef ald???n? belirtti. Bu sald?r?larda 500’e yak?n ?ran destekli ve ba?lant?l? milis öldürüldü.

F?rat’?n Do?usu
Deyr ez-Zor’da biri El-Mayadin bölgesindeki Zubian kasabas? di?eri El-Basera çevresinde olmak üzere SDG’ye ait iki araç, kimli?i belirsiz ki?iler taraf?ndan hedef al?nd?. 5 Eylül Cumartesi günü Zubian kasabas?nda YPG’ye ait bir karargah ve araçlar?n yine hedef al?nd??? ve YPG milisleri aras?nda çok say?da ölü ve yaral? oldu?u bildirilmi?ti. Düzenlenen protestolar s?ras?nda YPG’nin çok say?da genci kaç?rarak Rakka’ya götürmesi bölge halk?ndaki rahats?zl???n giderek artmas?na neden oldu.

YPG’ ye ba?l? güvenlik güçleri Deyr ez-Zor Sivil Konseyi Ba?kan?n? El-Sa’ava köyündeki evine düzenledi?i bask?nda tutuklad?. YPG milislerinin ayr?ca Ba?uz kasabas?nda iki karde?i de tutuklad??? ortaya ç?kt?. Tutuklamalar?n arkas?ndaki nedenler henüz bilinmezken, tutuklanan karde?lerin “Ba?uz Sivil Konseyi” ba?kan?n?n karde?leri oldu?u ortaya ç?kt?. Uluslararas? Koalisyon Güçleri ve YPG yürüttükleri operasyonlar neticesinde 23 Mart 2019’da I??D’in fiziksel olarak Suriye’de tamamen yenildi?i aç?klanm??t?. YPG i?gali alt?ndaki alanlarda tamamen kendisine ba?l? hareket eden sivil ve askeri konseyler kurarak bölge halk?n?n yönetim ve güvenlik konular?nda söz sahibi oldu?unu iddia etmi?tir.

Terör örgütü YPG/PKK i?galindeki Haseke’nin Guveyran bölgesinde bulunan ve örgütün kontrolünde bulunan cezaevinde, I??D’li mahkumlar, dün gece olumsuz ya?am ve temizlik ko?ullar?na kar?? isyan ba?latt?. Söz konusu cezaevinde 50'den fazla ülkeden 4 bin 500 I??D’li mahkum tutuluyor. Geçen aylarda da ayn? cezaevinde olumsuz ya?am ko?ullar? nedeniyle isyan ba?lam??, ABD öncülü?ündeki koalisyon helikopterlerinin deste?iyle isyan bast?r?lm??t?.

?dlib
?dlib’de görevli olan Tu?general Sezgin Erdo?an kalp krizi geçirmesinin ard?ndan hayat?n? kaybetti. Savunma Bakanl???’ndan yap?lan aç?klamada Tu?general Erdo?an’?n acilen hastaneye kald?r?ld??? fakat tüm müdahalelere ra?men kurtar?lamay?p ?ehit dü?tü?ü dile getirildi.

IRAK GÜNDEM?
Siyaset
Irak Ba?bakan? Mustafa el-Kaz?mi, IKBY’ye ziyarette bulunarak IKBY Ba?kan? Neçirvan Barzani ve Ba?bakan? Mesrur Barzani ile görü?tü. Yap?lan görü?meyi de?erlendiren IKBY Sözcüsü Dr. Cotyar Adil, Kaz?mi’nin Süleymaniye’yi ziyaret etmesini, ?brahim Halil S?n?r Kap?s?’n? ve di?er yerleri denetlemesini çözüme kavu?turulmay? bekleyen tüm sorunlar?n ele al?nmas? aç?s?ndan bir ilk say?ld???n? ifade etti. Eski Ba?bakan Haydar el-Abadi’nin ba?kanl???ndaki Nasr Koalisyonu ise yapt??? aç?klamada, Ba?dat ve Erbil ili?kilerinin yoluna konulmas?n? istedi.Nasr Koalisyonu, Ba?dat hükümetinin Erbil ile petrol ve gümrük kap?lar?n?n gelirleri meselesini çözmesini ve IKBY’ye merkezi yönetime ba?l? mali denetim kurullar?n? gidip incelemelerde bulunmas?n? da önerdi.

Irak’taki en büyük ?ii dini merci Ayetullah Ali el-Sistani,  Birle?mi? Milletler (BM) Irak Özel Temsilcisi ve BM Irak Yard?m Misyonu (UNAMI) Ba?kan? Jeanine Hennis-Plasschaert'? Necef’teki evinde kabul ederek gelecek y?l haziran ay?nda yap?lmas? planlanan erken seçimlerin BM denetiminde ve zaman?nda yap?lmas? gerekti?inin alt?n? çizdi. Ayr?ca Mustafa el-Kaz?mi yönetimindeki hükümete de önerilerde bulunan Ayetullah Sistani, hükümetin sosyal adaletin tesisi, s?n?r kap?lar?n?n kontrolü, güvenlik güçlerinin performans?n?n iyile?tirilmesi ve devlet d??? silahl? aktörlerin silahlar?na el konulmas? gibi konularda att??? ad?mlar? s?k?ca sürdürmesi gerekti?i söyledi.Di?er yandan, Irak Cumhurba?kan? Berham Salih de BM’nin Irak Temsilcisi Jeanine Hennis ile bir araya gelerek 13 A?ustos 2020’de bir görü?me gerçekle?tirdi. Görü?mede her iki taraf da Haziran 2021’de yap?lacak erken genel seçimlerin temiz bir ?ekilde yap?lmas? konusunda mutab?k kald?klar?n? ifade ettiler.

IKBY Ba?bakan? Mesrur Barzani, Ürdün Ba?konsolosu Heytem Ebu el-Ful’i makam?nda kabul etti. Konsolosun görevinin sona ermesi nedeniyle yap?lan görü?mede Ba?bakan konsolosun bölgedeki rolüne ili?kin övgüde bulundu. KYB’nin Erbil Temsilcisi Soran Cemal de Frans?z Ba?konsolosu Olivier Decottignies’i kabul etti. Görü?mede, Fransa Cumhurba?kan? Emmanuel Macron’un Irak’a yapt??? son ziyaretin önemi vurgulanarak, IKBY ve bölgedeki son geli?meler ele al?nd?.

Danimarka D??i?leri Bakanl??? taraf?ndan yap?lan aç?klamaya göre Danimarka’n?n bu y?l?n sonunda Irak’?n ba?kenti Ba?dat’ta bir büyükelçilik açaca?? duyuruldu. Danimarka’n?n karar?, I??D ile mücadeleye yard?m etme ve hem Irak hem de Suriye’deki durumun istikrar kazanmas?na katk?da bulunma çabalar?n?n bir parças? olarak al?nd?.Danimarka, Irak güvenlik güçlerine e?itim veren NATO liderli?indeki bir misyonun liderli?ini 2020’nin sonuna kadar Kanada’dan devrald?.

Irak Su Kaynaklar? Bakan? Mehdi Re?it Hamdani, Sudanl? mevkida?? Yas?r Abbas Muhammet ile gerçekle?tirdi?i telefon görü?mesinde Sudan’da ya?anan sellerden üzüntü duyduklar?n? dile getirdi. Hamdani ayr?ca, söz konusu sellerin önüne geçebilmek için Irak’?n teknik bak?m?ndan Sudan’a yard?mc? olmaya haz?r oldu?unu söyledi.

Hollanda Savunma Bakanl??? yapt??? aç?klamada, 2015'te Musul’da gerçekle?tirdi?i hava sald?r?s?nda yanl??l?kla evini vurup dört yak?n?n? öldürdü?ü Bassim Razzo'ya tazminat ödemeyi kabul etti?ini belirtti.21 Eylül 2015'te Koalisyon güçlerinin Musul'da I??D’e kar?? yapt??? operasyon s?ras?nda Bassim Razzo’ya ait ev, yanl?? istihbarat sebebiyle Hollanda'ya ait F-16 sava? uça??yla vurulmu?, Razzo'nun e?i, k?z?, karde?i ve kuzeni sald?r?da hayat?n? kaybetmi?ti.

Güvenlik
ABD Merkez Kuvvetler (CENTCOM) Komutan?, Irak'taki Amerikan askeri varl???n?n bu ay 5 bin 200’den 3 bin askere dü?ece?ini duyurdu.[19] ABD’nin Irak’tan 2 bin 200 askerini çekmesini “büyük fedakarl?k” olarak nitelendirdi. ABD Merkez Kuvvetler Komutan? Orgeneral Kenneth McKenzie, Irak’a yapt??? ziyarette, “Irak kuvvetlerinin kaydetti?i büyük ilerleme, Irak hükümeti ve Uluslararas? Koalisyon’daki ortaklar?m?zla yap?lan koordinasyon ve isti?arenin ard?ndan ABD, Irak’taki askeri varl???n? bu ay 5 bin 200 askerden 3 bine dü?ürmeye karar verdi” ifadelerini kulland?.

Irak Güvenlik kaynaklar?ndan edinilen bilgiye göre, Irak’?n ba?kenti Ba?dat’ta Uluslararas? Koalisyon güçlerine lojistik ta??yan konvoya Taci yolunda sald?r? gerçekle?tirildi?i bildirildi. Son dönemde Uluslararas? Koalisyon güçlerine lojistik ta??yan araçlara yönelik sald?r?lar artarken sald?r?n?n sorumlulu?unu üstlenen olmad?.

Irak Ortak Operasyonlar Komutanl???na ba?l? olan Güvenlik Bas?n Hücresinden yap?lan aç?klamaya göre Samarra Operasyonlar Komutanl???’na ba?l? Özel Tugay, I??D’e yönelik gerçekle?tirilen operasyonda dört I??D emirinin pusuya dü?ürülerek öldürüldü?ünü belirtti.

Ha?di ?aabi’ye yak?n kaynaklara göre I??D, Ha?di ?aabi 28’inci Tugay birliklerinin Hanekin’den geçi?i s?ras?nda sald?r? gerçekle?tirdi. Sald?r?da, Tugay Komutan? Hüseyin Rezak el-Meyahiye’nin öldü?ü belirtildi.Ayr?ca, Ha?di ?aabi’nin Suriye s?n?r? yak?nlar?ndaki Anbar vilayetinde I??D’e kar?? kapsaml? bir operasyon ba?latt??? ve bu operasyona Irak Hava Güçlerinin de destek verece?i duyuruldu.

Irak merkezli Dicle TV’den istifa eden alt? gazetecinin tehdide u?ramalar? sebebiyle sakland?klar? bildirildi. Gazetecileri Koruma Komitesi (CPJ) yapt??? aç?klamada, Irakl? yetkililerin Dicle TV çal??anlar?na yönelik tehditleri ara?t?rmas?, özgürce ve tehdit edilme korkusu olmadan çal??abilmeleri için ellerinden geleni yapmalar? gerekti?ini söyledi.

Ekonomi
Irak Kabinesi bu hafta Suudi Arabistan ve Çin taraf?ndan verilen kredileri onaylayarak iki devletle ili?kilerini daha da derinle?tirdi. Ba?bakan Mustafa el-Kaz?mi ba?kanl???ndaki haftal?k Irak kabine toplant?s?nda, Suudi Kalk?nma Fonu taraf?ndan verilen iki kredinin mali ko?ullar?n?n onaylanmas? kararla?t?r?ld?.

Irak Parlamentosu Maliye Komitesi, 2021 genel bütçe yasa tasar?s?nda bir varil petrolün fiyat?n?n 40-50 dolar aras?nda olacak ?ekilde belirlendi?ini aç?klad?. Komite üyesi Cemal Koçer yapt??? aç?klamada, hükümetin yat?r?m f?rsatlar? sa?lamak için yeterli fonu olmad??? için 2021 bütçe kapsam?n?n yat?r?m yerine operasyonel olacak ?ekilde belirlendi?ini ifade etti.[27]

IKBY Ticaret ve Sanayi Bakanl??? Erbil’de ?talya-IKBY i? merkezinin aç?ld???n? duyurdu. Bakanl?k Sözcüsü Fethi Ali, Erbil’de düzenlenen, özel ?irket, kurum ve kurulu?lar?n temsilcilerinin kat?ld??? törende, merkezin IKBY’de daha fazla yat?r?m f?rsat? sa?layaca??n? söyledi. Ali, “?u anda Erbil’de, geri dönü?üm, at?k i?leme, güne? enerjisi, deri i?leme ve imalat gibi baz? hayati geli?tirme ve hizmet projelerine ba?lama olas?l???n? tart??mak için (ba??ms?z) ?talyan ?irketleri ve kurulu?lar? grubu var” dedi.

Irak’?n Vietnam’da pirinç ve çay ekimi için kulland??? topraklardan elde etti?i kâr?n kayboldu?u ortaya ç?kar?ld?. 1999 senesinde Vietnam’dan çay ve pirinç ekimi için toprak sat?n alan Irak’?n Vietnam’da i?birli?i yapt??? ?irket taraf?ndan kazanc?n ço?unun sakland??? ve üzerinde yolsuzluk yap?ld??? ortaya ç?kt?.

Sa?l?k ve Sosyal Hayat
Irak Sa?l?k ve Çevre Bakanl??? taraf?ndan yap?lan aç?klamada,  koronavirüs salg?n? (Covid-19) kapsam?nda birkaç ay önce ülkede kapat?lan tüm restoran ve kafelerin yeniden hizmete aç?laca?? duyuruldu. Bu ba?lamda Sa?l?k ve Güvenlik Yüksek Kurulu, sa?l?k tedbirlerine uymayanlar?n hakk?nda yasal i?lem ba?lat?laca??n?n uyar?s?nda bulundu.[30] Ayr?ca Irak Ba?bakan? Mustafa el-Kaz?mi ba?kanl???ndaki Yüksek Sa?l?k Komitesi, spor ve gençlik faaliyetlerinin 12 Eylül’den itibaren canl? seyirci olmadan ba?lat?lmas?n? ve sa?l?kla ilgili tedbirler al?nmas?n? onaylad?.[31] Komite, kara s?n?rlar?n?n aç?lmas?yla be? y?ld?zl? otellere ba?l? restoran ve turistik tesislerin faaliyete geçmesine de onay verdi. Ayr?ca, saat 22.00’den 05.00’e kadar soka?a ç?kma yasa?? devam ettirilirken, kamuoyunda çal??ma saatlerinin yar?ya indirilece?i belirtildi. K?s?tlamalar? hafifletme karar? ile ilgili olarak, Halk Sa?l??? Dairesi Genel Müdürü Riyad el-Halfi, birçok ülkenin pandemiyle bir arada ya?ayabilmek için bu ad?m? att???n? söyledi.

Irak S?n?r Kap?lar? Derne?i Ba?kan? Ömer Veyli ile Suudi Arabistan’?n Irak Büyükelçisi Abdülaziz ?meri’nin Irak ile Suudi Arabistan aras?ndaki s?n?r kap?s?n? ticari geçi?lere yeniden açmak için görü?tü?ü bildirildi.[32] Bu kapsamda tüm kara s?n?rlar?yla ticari geçi?lerin yeniden ba?lamas?na karar verildi?ini ifade eden Kaz?mi, karar?n 12 Eylül’den itibaren uygulanmaya ba?layaca??n? ekledi.

TÜRKMEN GÜNDEM?
Siyaset
Irak Türkmen Cephesi (ITC) Ba?kan? ve Kerkük Milletvekili Er?at Salihi, Irak Ba?bakan? Mustafa Kaz?mi'ye ça?r?da bulundu. Bakanlar Kurulu’nun Kerkük'te yap?lmas?n? isteyen Salihi, yap?lacak toplant?da Kerkük'ün sorunlar?n?n ele al?nmas?n? talep etti. Kaz?mi'den, k?sa süre önce Irak Kürt Bölgesel Yönetimi'ne (IKBY) gerçekle?tirdi?i gibi Kerkük'e de bir ziyaret gerçekle?tirmesini beklediklerini ifade eden Salihi, hükümetin ba?ar?s?n?n Kerkük halk?n?n ve temsilcilerinin sorunlar?na cevap verebilmesine ba?l? oldu?unu kaydetti.[33]

KYB Kerkük Milletvekili Elmas Faz?l, Baas Rejimi döneminde demografik de?i?im amac?yla Türkmen ve Kürtlerin arazilerine dair al?nan kararlar?n?n parlamento taraf?ndan iptal edilmesi gerekti?ini belirtti. Faz?l, söz konusu talebin Irak Parlamentosu’ndaki milletvekilleri arac?l???yla Parlamento Ba?kanl???’na sunuldu?unu aç?klad?. Faz?l ayr?ca, iletilen talebin parlamento gündemine al?nmak üzere kabul edildi?ini bildirdi.[34]

Türkmenli Partisi Ba?kan? Riyaz Sar?kahya, Irak Ba?bakan? Mustafa Kaz?mi’ye yönelik bir aç?klama yay?nlayarak Kaz?mi’den Savunma ve ?çi?leri Bakanl?klar? bünyesinde di?er etnik gruplar?n yan? s?ra Türkmenlerin de temsil hakk?na sahip olmas? gerekti?ini belirtti. Kürt, Arap ve Hristiyanlar gibi söz konusu bakanl?klarda Türkmenlerin de temsil hakk? bulundu?unu ifade eden Sa?kahya; bilhassa Musul, Kerkük ve Selahattin’de temsil haklar?n?n Türkmenlere bir an önce iade edilmesi gerekti?inin alt?n? çizdi.[35]

Türkmeneli Partisi Sözcüsü Timur Beyatl? ise Irak Ba?bakan? Mustafa Kaz?mi’nin aç?klad??? erken seçim tarihini desteklerini aç?klad?. Beyatl?, yeni seçim yasas?nda Türkmenlerin taleplerinin dikkate al?nmas? gerekti?ini bildirerek, yasaya dair önerilerini Irak Parlamentosu’nda bulunan Türkmen milletvekilleri arac?l???yla parlamentoya ilettiklerini vurgulad?. Beyatl?, önerilerinin özellikle Kerkük ile ilgili oldu?unu, Kerkük Vilayet Meclisi’ndeki sandalye say?lar?n?n Arap, Türkmen ve Kürtler aras?nda 4’er sandalye (+1 kota) olacak ?ekilde payla?t?r?lmas? gerekti?ini ifade ettiklerini belirtti.[36]

?ran Erbil Ba?konsoloslu?u’ndan bir heyet, Irak Türkmen Cephesi’nin (ITC) Erbil’deki merkezini ziyaret etti. ?ran’?n Erbil Ba?konsolosu Nasrullah Re?nudi’nin ba?kanl?k etti?i heyet, Irak Kürt Bölgesel Yönetimi (IKBY) Etnik ve Dini Unsurlardan Sorumlu Bölge Bakan? ve ITC Yürütme Kurulu Üyesi Ayd?n Maruf ile bir görü?me gerçekle?tirdi.[37]

Güvenlik
Ha?di ?aabi’ye ait medya kaynaklar?ndan yap?lan aç?klamalara göre, merkezi hükümete ba?l? güvenlik güçleri ile Ha?di ?aabi’ye ba?l? güçlerin Kerkük ve Diyala’da terör örgütü I??D’e yönelik geni? çapl? bir operasyon ba?latt??? bildirildi. Yap?lan aç?klamada, operasyona Ha?di ?aabi’nin 1., 4., 20., 23., 28., ve 110. Tugaylar? ile Irak Hava Kuvvetleri’ne ba?l? destek unsurlar?n?n kat?ld???; operasyonlar ile birliktegöre Saadiye (K?z?larbat) ve Celevle nahiyeleri, Hanekin bölgesinin güneyive Vind nehri çevresine askeri birliklerin yerle?tirilece?i belirtildi.[38]

Irak güvenlik güçleri, Kerkük’e ba?l? Be?ir Köyü’ne terör örgütü I??D militanlar? taraf?ndan roket sald?r?s? düzenlendi?ini aç?klad?. Sald?r?da 13 ya??ndaki bir çocu?un hayat?n? kaybetti?i bildirilirken, hayat?n? kaybeden çocu?un Irak’taki ?ii dini merci Ayetullah Sistani’nin bölgedeki temsilcisi Kanber Musevi’nin o?lu oldu?u ifade edildi. Sald?r?n?n ard?ndan Ha?di ?aabi’nin 16. ve 26. Tugaylar? taraf?ndan bölgede operasyon ba?lat?ld?.[39]

Sa?l?k & Sosyal Hayat
Irak Sa?l?k Bakanl??? taraf?ndan yap?lan aç?klamada, Kerkük’te 13 Eylül 2020 tarihi itibariye 93 ki?ide daha Koronavirüs tespit edildi?i, kentteki toplam vaka say?s?n?n 11 bin 346’ya ula?t??? bildirildi. Ayr?ca aç?klamada, toplam vefat say?s?n?n 462 oldu?u, sa?l???na kavu?an toplam hasta say?s?n?n ise 8 bin 675’e ula?t??? aktar?ld?.[40]

IKBY GÜNDEM?
Siyaset
Irak Ba?bakan? Mustafa el-Kaz?mi 10-11 Eylül’de Irak Kürt Bölgesel Yönetimi’ni (IKBY) ziyaret etti. Erbil Havaalan?nda Ba?bakan Mesrur Barzani taraf?ndan kar??lanan Kaz?mi, Erbil’den sonra s?ras?yla Duhok’u, Yezidi göçmen kamp?n?, Süleymaniye’yi, Halepçe’yi ziyaret etti. Habur ve Ba?ma s?n?r kap?lar?n? ve gümrük prosedürlerini de inceleyen Kaz?mi bölgede iki gün kald?. Irak Ba?bakan? Erbil’de Ba?bakan Mesrur Barzani ve Kürdistan Demokrat Partisi (KDP) Ba?kan? Mesut Barzani ile görü?tü. Ziyaretin ikinci gününde Kaz?mi, Erbil’de IKBY Ba?kan? Neçirvan Barzani ile, Süleymaniye’de ise Irak Cumhurba?kan? Berham Salih, Kürdistan Yurtsever Birli?i (KYB) E? Ba?kanlar? Lahur Cengi ve Bafel Talabani ile Goran Hareketi’nin ileri gelenleriyle bir araya geldi. Ayr?ca Süleymaniye’de Irak eski Cumhurba?kan? Celal Talabani’nin mezar?yla Halepçe ?ehitler an?t?n? ziyaret etti.[41]

Irak Ba?bakan?’n?n ziyaretlerindeki belli amaçlar?ndan birisi IKBY ile uzla?? aray??? ve s?n?r kap?lar?n?n tamamen Federal S?n?r Kap?lar? Kurulu?u’na ba?lanmas?d?r. Kaz?mi Erbil’e gelmeden önce Irak Parlamentosu Goran Partisi Üyesi Ho?yar Abdullah yapt??? bir aç?klamada, Mustafa el-Kaz?mi’nin IKBY ziyaretinde s?n?r kap?lar?n?n Irak Federal S?n?r Kap?lar? Kurulu?u’na ba?lanmas? için u?ra?aca??n? belirtti.[42] Irak Parlamentosu Gelecek Grubu Üyesi Serkevt ?emsettin ise bir aç?klamas?nda, Mustafa el-Kaz?mi’nin ziyaretinin Ba?dat’taki Erbil yönetimine kar?? duran Kürt milletvekillerinin iste?i ile yap?ld???n? belirtti. ?emsettin, Kaz?mi’nin ziyaretinde, Irak Federal Mali Denetim Kurumu’nun bölgede ç?kar?lan petrol ve s?n?r geçi?lerini ve IKBY memur say?s?n? kontrol etmesinde ?srarc? olaca?? tahmininde bulundu.[43]

IKBY yetkilileri ile Kaz?mi aras?nda; Erbil-Ba?dat ili?kileri, pe?mergenin Irak ordusu çerçevesinde yeniden düzenlenmesi, I??D’e kar?? uluslararas? koalisyon taraf?ndan pe?mergeye ba???lanan mühimmatlar?n ak?beti, s?n?r kap?lar?n?n Irak Federal S?n?r Kap?lar? Kurulu?u’na ba?lanmas? ve Irak erken seçimi gibi konular üzerinde görü?üldü.[44]

KDP, Irak erken seçimi yeni yasas?n? reddedece?ini duyurdu. Hasro Goran KDP Seçim Dairesi Ba?kan?, KDP’nin Ba?dat’taki parlamentodan henüz ç?kma a?amas?nda olan bu seçim yasas?na tamamen kar?? oldu?unu belirtti.[45] Öte yandan KDP Seçim Dairesi, KYB ve Goran Hareketi Seçim Daireleri ile Süleymaniye’de ayr? ayr? bulu?tuktan sonra ortak bas?n aç?klamas?nda, IKBY’nin bütün siyasi partileriyle Irak yeni seçim yasas?n?n reddedilmesi konusunda ittifak kuracaklar?n? söyledi.[46]

6 Eylül’de Süleymaniye Bölgele?tirme Projesi ilan edildi. Birkaç gazeteci, akademisyen ve sivil aktivist taraf?ndan Süleymaniye’nin bölgele?tirmesi ve Erbil’den ba??ms?z bir bölge olarak Ba?dat’a ba?lanmas? için imza kampanyas?na ba?land?. Süleymaniye Bölgele?tirme Grubu Ba?kan? Bayar Omar bas?n aç?klamas?nda, Irak anayasas?na dayanarak ve bölge halk?n?n deste?iyle Süleymaniye Irak’?n ikinci bölgesi ilan edilece?ini söyledi.[47] Süleymaniye Bölgele?tirme Projesi’nde IKBY taraf?ndan 2013 y?l?nda bölgenin dördüncü ili say?lan Halepçe’nin de kapsanmas? dikkat çekti. Halepçe halk? ve ayd?nlar? duruma tepki gösterdi.[48]

Ekonomi
IKBY Ba?bakan Yard?mc?s? Kubad Talabani’nin Bas?n Sözcüsü Semir Havrami, Ba?dat’la yap?lan görü?melerin olumlu geçti?ini belirtti. Havrami, IKBY heyetinin Irak Petrol Bakan? ve Maliye Bakan? ile Irak Ba?bakan? Mustafa el-Kaz?mi’le toplant? gerçekle?tirdi?ini söyledi. Havrami, “Irak Ba?bakan? Mustafa Kaz?mi, IKBY’ye her ay 320 milyar dinar aktarmay? kabul etti. IKBY ise buna kar??l?k s?n?r kap?lar?ndaki gelirin yar?s?n? Ba?dat’a gönderecek” dedi. IKBY Ba?bakan Yard?mc?s? Sözcüsü, “Ba?dat yeni y?l?n bütçesini olu?turmaya ba?lad?. Bu anla?ma önümüzdeki y?l için bir temel olu?turacak ve kal?c? bir anla?ma sa?lanacak” ifadelerini kulland?.[49]

Görü?melerle ilgili aç?klamalarda bulunan Irak Hükümet Sözcüsü Ahmed Molla Talal, iki taraf aras?nda sa?lanan anla?man?n 2021 bütçe yasa tasar?s?n?n onaylanmas? konusunu kapsad???n? dile getirerek “Son anla?ma, bütçe yasa tasar?s?yla ilgilidir. Söz konusu görü?melerde sorunlar çözülecek ve kar??l?kl? koordinasyon devam edecek” aç?klamas?n? yapt?.[50]

Irak merkezi hükümeti taraf?ndan Erbil, Süleymaniye ve Basra Havaalanlar?nda gümü? ihracat?n?n yasaklanmas? nedeniyle IKBY gümü?çüleri büyük zarara u?rad?. Gümü?çü Sendikas? Sözcüsü Hendren Abdurrahman, merkezi hükümetinin karar?ndan sonra hem IKBY halk?n?n hem de gümü?çülerin büyük zarara u?rad???n? söyledi. Ba?dat’?n yeniden karar? de?erlendirmesini isteyen Abdurrahman, Erbil’de gümü? al??veri? oran?n?n yüzde 90 azald???n? ve durum devam ederse gümü? al??veri?inin tamamen duraca??n? belirtti.[51] 

Sa?l?k ve Sosyal Hayat
IKBY’de tespit edilen toplam yeni tip koronavirüs salg?n?nda (Covid-19) vaka say?s? 35 bin 983’e yükselirken, virüs nedeniyle hayat?n? kaybeden ki?i say?s? bin 320’dir. Virüsü yenerek sa?l???na kavu?an ki?i say?s? ise 22 bin 826’ya ula?t?.[52] Bu durumla ilgili E?itim Bakan? Alan Hamasaid 10 Ekim’de okullar?n aç?lmas? karar?n? ald?. Bakan?n karar?na göre ilkokul 1. ve 2. s?n?fla lise son s?n?f için örgün e?itim uygulanacak, di?er s?n?flar için uzaktan e?itim yap?lacakt?r. Yüksekö?retim Bakanl??? ise üniversitelerde örgün e?itim uygulanaca??n? bildirdi.[53]

KÖRFEZ GÜNDEM?
Suudi Arabistan:
Newcastle United Futbol Kulübü’nün sahibi olan Mike Ashley, Suudi Arabistan’?n kulübü devralma teklifinin Premier Lig taraf?ndan reddedildi?ini nihayet do?rulad?.[54] Geçti?imiz aylarda Suudi Arabistan Veliaht Prensi Muhammed bin Selman, ba?kanl???n? yapt??? Kamu Yat?r?m Fonu (PIF) arac?l???yla söz konusu kulübün sat?n al?m? için harekete geçmi?; ancak insan haklar? ihlalleri sebebiyle uluslararas? kamuoyunun tepkisini toplam??t?.  Devralma gerçekle?seydi, PIF kulüpte yüzde 80 hisseye sahip olacakt?.

Suudi Arabistan Kral? Selman bin Abdülaziz, ABD Ba?kan? Donald Trump ile yapt??? bir telefon görü?mesinde, krall???n Filistin sorununa adil ve kal?c? bir çözüm bulmaya istekli oldu?unu dile getirdi. Bu çerçevede, ABD'nin bar??? destekleme çabalar?n? takdir etti?ini ifade eden Kral Selman, Suudi Arabistan'?n 2002'de krall???n önerdi?i Arap Bar?? Giri?imi'nden yola ç?karak Filistin meselesine adil ve kal?c? bir çözüm bulunmas?n? arzu etti?ini belirtti.[55]

?ngiltere men?eili Financial Times gazetesi taraf?ndan, Suudi Arabistan’?n Petrol ?hraç Eden Ülkeler Örgütü (OPEC) ve OPEC+ üyelerini koronavirüs salg?n? kar??s?nda üretimi art?rmak için s?k??t?rd??? bildirildi. Bu çerçevede, krall???n fiyatlarda son zamanlarda ya?anan dü?ü?e ra?men petrol üretimini sabit tutmay? planlad??? ve daha büyük bir üretim kesintisinin yaratt??? bo?lu?un rakipler taraf?ndan doldurmas?na neden olaca??ndan korktu?u ifade edildi?i bir rapor yay?mland?. Financial Time konuya ili?kina raporda, ülkenin korkusunun alt?n? çizmek suretiyle Riyad yönetiminin fiyatlar? desteklemek için üretimi daha da k?smas? halinde, di?er ülkelerin avantaj elde edip daha büyük miktarlarda üretim yapaca??n? ve talebin dü?mesiyle Nisan ay?nda rekor düzeyde arz kesintisi yapan OPEC+ grubunun birli?ini tehlikeye ataca??n? öne sürdü.[56]

Birle?ik Arap Emirlikleri:
?Hafta içinde ?srail ve Birle?ik Arap Emirlikleri (BAE) aras?nda "ili?kilerin tamamen normalle?mesi’ ile ilgili anla?man?n resmi imza töreninin 15 Eylül'de Beyaz Saray'da yap?laca?? duyuruldu. Yetkililer, törende ?srail Ba?bakan? Binyamin Netanyahu ve BAE Veliaht Prensi Muhammed bin Zayid'in karde?i BAE D??i?leri Abdullah bin Zayid el-Nahyan'?n olmas?n?n beklendi?ini ifade etti.[57]

?srail'in en büyük hastanesi Sheba T?p Merkezi ve Birle?ik Arap Emirlikleri'nin APEX Ulusal Yat?r?m? aras?nda sa?l?k çözümleri konusunda i?birli?i yapmak için bir ön anla?ma imzalad?klar? belirtildi.[58] Öte yandan ?srail'deki Weizmann Bilim Enstitüsü taraf?ndan BAE Muhammed bin Zayid Yapay Zekâ Üniversitesi ile i?birli?i anla?mas? imzalad?klar? duyuruldu.[59]

Yemen:
Yemen’de ?ran destekli Husi milislerin Marib ?ehrine do?ru ilerleyi?i bu hafta h?z kazand?. Marib’in güneybat?s?nda yer alan iki bölgeyi ele geçiren Husiler ?ehri ku?atm?? durumda. Bölgeden gelen haberlere göre Marib’in Husi milislerin eline geçmesi an meselesi.[60] Öte yandan Marib’in savunulmas?nda önemli rol üstlenen ve daha önce Hadi hükümeti güçlerini destekledi?i bilinen yerel a?iretlerden 4’ü de Husi milislerle sald?rmazl?k anla?mas? imzalad?.[61] Marib ?ehri Yemen merkezi hükümeti aç?s?ndan önem ta??maktad?r. Hem süren iç sava?ta önemli bir cephe rolünü te?kil etmektedir hem de do?al kaynaklar?n kontrolü aç?s?ndan büyük öneme sahiptir.

Di?er taraftan, Husiler Suudi Arabistan’? hedef almaya devam etti. Husilerin askeri sözcüsü Yahya Saree bir aç?klama yaparak Suudi Arabistan s?n?rlar? içerisinde yer alan Abha Uluslararas? Havaliman?na insans?z hava araçlar? (?HA) ile sald?r? düzenlediklerini bildirdi. Saree aç?klamas?nda sald?r?n?n Suudi Arabistan’?n Yemen’de devam eden askeri operasyonlar?na do?al bir cevap oldu?unu ve Suudi Arabistan bu hareketlerinde ?srar ettikçe sald?r?lar?n da devam edece?ini ifade etti.[62] Bu aç?klamadan iki gün sonra Saree yeni bir aç?klama yaparak Riyad’da önemli hedeflere yönelik balistik füze ve ?HA ile sald?r?larda bulunuldu?unu duyurdu.[63]

BAE ve ?srail aras?ndaki normalle?me anla?mas? Yemen’de de tepkilere neden olmu?tu. Medyaya yans?yan bir habere göre BAE destekli Güney Geçi? Konseyi (GGK) güçleri daha önce anla?maya tepki gösteren ve Sokotra’daki BAE-?srail varl???na kar?? oldu?unu ifade eden 4 Yemenli yetkiliyi kaç?rd?.[64] Ek olarak, Yemen Islah Partisi’nden bir grup milletvekili Ba?bakan Abdulmelik Said’e bir mektup göndererek BAE’nin Sokotra adas?nda 2 askeri kamp in?a etti?i hakk?nda uyar?da bulundu.[65]

 Katar:
Merkezi Katar'?n ba?kenti Doha'da bulunan Dünya Müslüman Alimler Birli?i, "Müslüman Alimlerden bildiri" ba?l??? alt?nda video konferans yoluyla gerçekle?tirilen toplant?n?n ard?nan 200'den fazla alimin imzas?n? ta??yan bir fetva yay?nlad?. Dünya Müslüman Alimler Birli?i ?srail ile ili?kilerin normalle?mesini yasaklad?. Birlik taraf?ndan Siyonist i?gal rejimi ile yap?lacak tüm "bar??, uzla?ma veya normalle?me anla?malar?n?n ?er’en haram ve geçersiz olmak birlikte büyük bir suç" oldu?u do?rultusunda bir fetva yay?mland?. "Müslüman Alimlerden bildiri" ba?l??? alt?nda video konferans yoluyla gerçekle?tirilen toplant? sonras? ortaya koyulan fetvada, 200'den fazla alimin imzas? yer al?yor. Aç?klama ABD Ba?kan? Donald Trump'?n, Washington'un BAE ile ?srail aras?nda arabuluculuk rolü üstlendi?i bir bar?? anla?mas?n?n kabul edildi?ini aç?klamas?ndan akabinde yap?ld?.

Hafta içinde, üst düzey bir ABD’li diplomat olan David Schenker taraf?ndan Arap devletlerinin Katar'a üç y?ld?r uygulad?klar? blokaja ili?kin haftalar içinde ilerleme kaydedilebilece?i ifade edildi. Schenker, Ba?kan Donald Trump ve D??i?leri Bakan? Mike Pompeo da dahil olmak üzere ABD yönetiminin, söz konusu anla?mazl??? en üst düzeyde sona erdirmek için çabalad?klar?n? belirtti.[66]

Afgan hükümeti ile Taliban aras?ndaki ilk do?rudan bar?? müzakereleri, senelerdir devam eden sava?? sonland?rmak üzere Katar'?n ba?kenti Doha'da ba?lad?. Görü?melerin aç?l?? törenine ABD D??i?leri Bakan? Mike Pompeo, NATO ve Afganistan'daki ABD Kuvvetleri Komutan? General Austin Scott Miller ile Afgan hükümeti ve Taliban'? temsil eden heyetler kat?ld?.[67] Ayr?ca, Katar Emiri ?eyh Temim bin Hamed el-Sani ise görü?melerin taraflar? olan Taliban'?n Siyasi Ofis Ba?kan? Molla Abdulgani Berader ve Afganistan Ulusal Yüksek Uzla?ma Konseyi Ba?kan? Abdullah Abdullah ile Doha'da yap?lan müzakereleri ele almak üzere bir araya geldi.[68]

 Kuveyt:
Kuveyt, Libyal?lar aras?nda Fas’ta gerçekle?en ülkenin ba??ms?z devlet kurumlar?n? birle?tirmek amac?yla toplan?lan görü?mede var?lan anla?may? olumlu ve yap?c? buldu?unu, destekledi?ini aç?klad?. Libya’daki taraflar? anla?maya uymaya ve ülkede güvenli?in, istikrar?n, toprak bütünlü?ünün sa?lanmas? için çal??maya davet etti.[69]

Kuveyt parlamentosunda Yard?mc? Ba?bakan ve ?çi?leri Bakan? olan Anas al-Salah’a kar?? verilen gensoru önergesi reddedildi.[70] E?itim bakan? için verilen gensoru önergesini de kabul edenler az?nl?kta kald?.

D??i?leri Bakan? ?eyh Dr. Ahmed Nas?r el-Muhammed el-Sabah ile Irak D??i?leri Bakan? Abdulkarim Hashem aras?nda bir görü?me gerçekle?ti. ?ki ülke aras?ndaki dostane ili?kilere de?inilirken iki taraf? da ilgilendiren meselelerde görü? al??veri?inde bulunuldu.[71]

 Umman:
Bakanlar Kurulu Yard?mc? Ba?bakan? Sayyid Fahd bin Mahmud el-Said, Filistin Ba?bakan? Dr. Muhammed Shtayyeh ile bir telefon görü?mesi gerçekle?tirdi. Sayyid Fahd, Umman’?n Arap dayan??mas?na olan deste?ini sürdürdüklerini ve uzun soluklu, adil bir bar??? desteklediklerini yineledi.