Dünyada birçok ki?i, büyüdü?ü yeri terk etme deneyimini ya??yor. Belki yak?ndaki bir ba?ka köye veya kente ta??n?yorlar. Baz?lar? ise ülkesinden ayr?lmak zorunda kal?yor; bazen k?sa süreli?ine, bazen de ömür boyu.

Dünyan?n çe?itli yerlerinde insanlar?n hayatlar?n? ba?ka bir ülkede yeniden kurmaya çal??mas?n?n birçok nedeni var. Baz?lar? i? bulmak veya e?itim görmek için ülkesinden ayr?l?yor. Di?erleri ise zulümden veya i?kence gibi insan haklar? ihlallerinden kaçmaya zorlan?yor. Milyonlarca ki?i, silahl? çat??malardan veya ?iddetten kaç?yor. Art?k kendilerini güvende hissetmeyen ki?iler; örne?in etnik aidiyetleri, dini inançlar?, cinsiyet kimlikleri veya siyasi dü?ünceleri gibi kimliklerini veya inançlar?n? belirleyen ö?eler nedeniyle hedef al?nabiliyor. 

Daha iyi bir gelecek aray???yla ç?k?lan bu yolculuklar, tehlike ve korku dolu olabiliyor. Kimileri, insan kaçakç?l???n?n veya di?er türde sömürü biçimlerinin a??na dü?üyor. Kimileri ise yeni bir ülkeye ula??r ula?maz yetkililerce gözalt?na al?n?yor. Yeni bir ülkeye yerle?en ve bu ülkede yeni bir hayat kurmaya ba?layanlar?n birço?u; neredeyse her gün ?rkç?l?k, yabanc? dü?manl??? ve ayr?mc?l?kla kar?? kar??ya kal?yor.

Topluluklar?m?z, i? arkada?lar?m?z, akrabalar?m?z veya arkada?lar?m?z gibi birço?umuzun kan?ksad??? destek a?lar?n? kaybeden baz? ki?iler, bu nedenle kendini yaln?z ve tecrit edilmi? hissediyor.

Sarah, 6 ya??nda, Sak?z Adas?, 28 Kas?m 2016. Sarah neredeyse dünyan?n tüm ba?kentlerini sayabiliyor. Sarah ve ailesi, Humus’taki bombard?manlardan kaçmak zorunda kald?. Uluslararas? Af Örgütü’ne, Suriye ile Türkiye aras?ndaki s?n?r? geçmeye çal???rken, Türkiye polisinin üzerlerine ate? açt???n? söylediler.

?nsanlar neden ülkelerinden ayr?l?yor?

?nsanlar?n ülkelerinde kalmas?n? son derece zor ve tehlikeli hale getiren birçok sebep var. Örne?in çocuklar, kad?nlar ve erkekler; ?iddet, sava?, açl?k, ?iddetli yoksulluk gibi sebeplerle veya cinsiyet kimlikleri ya da cinsel yönelimleri; iklim de?i?ikli?inin feci etkileri veya di?er do?al felaketler nedeniyle ülkelerinden ayr?lmak zorunda kal?yor. Ço?unlukla da bu zor ?artlar?n birço?uyla ayn? anda kar?? kar??ya kal?yorlar.

?nsanlar?n ülkelerinden ayr?lmas?n?n tek nedeni tehlikelerden kaçmak de?il. Baz?lar?, ba?ka bir ülkedeki imkanlardan faydalanmalar?n? mümkün k?labilecek e?itime veya sermayeye sahip olduklar? için o ülkede i? bulma olas?l???n?n daha yüksek oldu?unu dü?ünüyor. Baz?lar?, halihaz?rda yurt d???nda ya?ayan yak?nlar? veya arkada?lar?yla ya?amak ya da ba?ka bir ülkede ö?renime ba?lamak veya ö?renimini tamamlamak isteyebiliyor. ?nsanlar?n ba?ka bir ülkede yeni bir hayat kurmak üzere yola ç?kmas?n?n pek çok nedeni var.

Tan?mlar: Mülteci, s???nmac? ve göçmen tam olarak ne demektir?

“Mülteci,” “s???nmac?” ve “göçmen” sözcükleri, ülkelerinden ayr?lan ve s?n?rlar? geçen, hareket halindeki insanlar? tan?mlamak için kullan?l?yor.

“Göçmen” ve “mülteci” ço?unlukla birbirinin yerine kullan?lsa da hukuki aç?dan önemli farklar bar?nd?ran bu bu terimleri ay?rt etmek önemli.

Mülteci kimdir?

Mülteci, kendi ülkesinde a??r insan haklar? ihlallerine ve zulme u?rama tehlikesi alt?nda oldu?u için ülkesinden ayr?lan ki?idir. Bu ki?iler, güvenlik tehdidinin ve hayatlar?na yönelik tehlikelerin, onlara ülkelerinden ayr?lmak ve ba?ka bir ülkeye s???nmaktan ba?ka seçenek b?rakmad???n?, çünkü kendi hükümetlerinin de onlar? bu tehlikelere kar?? koruyamayaca??n? veya korumayaca??n? hissederler. Mültecilerin uluslararas? koruma edinme hakk? vard?r.

S???nmac? kimdir?

S???nmac?, ülkesinden ayr?lm?? olan ve zulüm ve a??r insan haklar? ihlallerinden korunmak için ba?ka bir ülkeye s???nan, ancak hukuki anlamda henüz mülteci olarak kabul edilmeyen ve s???nma ba?vurusunun sonucunu bekleyen ki?idir. S???nma talep etmek bir insan hakk?d?r. Bu da herkesin s???nma talebinde bulunmak üzere ba?ka bir ülkeye girmesine izin verilmesi gerekti?i anlam?na gelir.

Göçmen kimdir?

Göçmen sözcü?ünün uluslararas? kabul görmü? hukuki bir tan?m? bulunmamaktad?r. Uluslararas? Af Örgütü olarak, di?er birçok insan haklar? ajans? ve örgütü gibi göçmenleri, kendi ülkeleri d???nda ya?ayan ancak s???nmac? veya mülteci olmayan ki?iler olarak de?erlendirmekteyiz.

Baz? göçmenler ba?ka bir ülkede çal??mak, ö?renim görmek veya yurt d???ndaki aile üyeleriyle birlikte ya?amak için ülkelerinden ayr?l?yor. Baz?lar? yoksulluk, siyasi karga?a, çete ?iddeti, do?al felaketler veya di?er zorlu ko?ullar nedeniyle ülkelerinden ayr?lma ihtiyac? hissediyor.

Önemli bir konuyu belirtmek gerekir ki; mülteci tan?m?na uymayan birçok ki?i, ülkelerine geri dönmeleri halinde tehlike alt?na girebilir.

Zira zulümden kaçm?yor olsalar bile, ta??nd?klar? ülkedeki yasal statüleri her olursa olsun, göçmenlerin insan haklar? korunmal? ve bu haklara sayg? gösterilmeli. Devletler tüm göçmenleri ?rkç?l?k ve yabanc? dü?manl???na dayal? ?iddete, sömürüye ve zorla çal??t?rmaya kar?? korumak zorundad?r. Göçmenler me?ru bir gerekçe olmaks?z?n gözalt?na al?nmamal? veya ülkelerine zorla geri gönderilmemelidir.

Uluslararas? Af Örgütü Fransa ?ubesi aktivistleri mültecileri kar??l?yor. Cumhuriyet Meydan?, Paris, Ekim 2016.

Uluslararas? Af Örgütü’nün göçmenler, mülteciler ve s???nmac?lara ili?kin tutumu nedir?

Hangi durumda olursa olsun herkesin insan haklar?ndan faydalanabildi?i bir dünya için mücadele ediyoruz. Uluslararas? Af Örgütü olarak on y?llard?r mültecilerin, s???nmac?lar?n ve göçmenlerin insan haklar?n? savunuyoruz.

Mülteciler, s???nmac?lar ve göçmenlerin haklar?n?n korunmas? konusunda devletlerin mü?terek sorumluluklar?n?n gere?ini yerine getirmesini sa?lamak için mücadele ediyoruz. Hareket halindeki insanlar?n haklar?n? zay?flatan tüm politikalar? ve uygulamalar? k?n?yoruz.

Sorunun kayna?? insanlar de?il

Tüm dünyada 25 milyon 400 bin civar?nda mülteci bulunuyor. Birçok ki?i, say?lar nedeniyle çaresiz hissediyor ve s?n?rlar aras?nda hareket eden insanlar? küresel bir kriz olarak de?erlendiriyor. Uluslararas? Af Örgütü olarak biz, bu durumun say?larla ilgili bir kriz oldu?u fikrine kat?lm?yoruz. Esas sorun, aileleri ve ki?ileri s?n?rlar? geçmeye zorlayan sebepler ile siyasetçilerin bu sebeplere yönelik uza?? göremeyen ve gerçekçi olmayan yakla??mlar?d?r.

Hareket halindeki insanlar?n haklar? için mücadele ediyoruz

Yapt???m?z kampanyalar ile devletler üzerinde, herkesin haklar?n? koruma sorumluluklar?n?n gere?ini yerine getirmeleri konusunda bask? olu?turuyoruz. Devletler; mültecilerin, s???nmac?lar?n ve göçmenlerin güvende olmas?n?, i?kenceye ve ayr?mc?l??a u?ramamas?n? ve yoksulluk içinde ya?amamas?n? sa?lamak zorundad?r.

Devletlerin, s???nmac?lar?n s???nma taleplerini gerekti?i gibi de?erlendirmesi; s???nmac?lar? y?llarca süren bir belirsizlik içinde b?rakmamas?, hatta zaman zaman yapt?klar? gibi, gözalt? merkezlerinde kilit alt?nda tutmamas? için kampanyalar yap?yoruz. Ayr?ca, göçmenlerin, i?verenler veya insan kaçakç?lar?n?n uygulad??? sömürü ve istismara kar?? koruma alt?nda olmas?n? sa?lamak istiyoruz.

Tan?mlar?n ötesinde birey kavram?

Her insan, birden fazla kimli?e sahiptir. “Mülteci,” “göçmen” ve “s???nmac?” gibi terimler yaln?zca geçici terimlerdir; ba?ka bir ülkede yeni bir hayata ba?lamak için evlerini geride insanlar?n kimliklerini tam olarak yans?tmazlar.

Kulland???m?z bu tan?mlar?n, insanlar?n kendilerini tarif etme biçimleri aras?nda yaln?zca bir tek deneyime kar??l?k geldi?ini unutmamal?y?z: Ki?inin kendi ülkesinden ayr?lma deneyimi. Ancak bu ki?ilerin kimli?i, bu deneyimin çok daha fazlas?n? bar?nd?r?r.

Ba?ka bir ülkede ya?amak isteyen birçok ki?i, ülkesinden ayr?lma deneyiminin kimli?ini tam olarak tarif etmedi?ini hisseder. Hareket halindeki ki?iler, hepimiz gibi karma??k ve e?sizdir ve belirli bir ülke veya bölgeye ya da belirli bir dili konu?an veya ayn? kültürü payla?an bir gruba aidiyet temelinde kendilerini tan?mlamay? seçebilirler. Kendilerini ö?retmen, doktor, sanatç?, bir futbol tak?m?n?n tutkulu bir taraftar?, baba, k?z karde?, o?ul veya anne olarak da tan?mlayabilirler. 

Ki?inin hukuki statüsü; bir mültecinin, s???nmac?n?n veya göçmenin tüm kimli?ini ve ki?ili?ini ifade edemez. Hiç kimse, yaln?zca hukuki statüsü üzerinden tan?mlanamaz.

Devletler neden mültecileri, s???nmac?lar? ve göçmenleri iyi kar??lamal?d?r?

• Ciddi tehlikelerle kar?? kar??ya olan insanlar?n, hayatlar?n? güvenli bir biçimde yeniden kurabilme imkan?na sahip oldu?u bir dünyada ya?amak istiyoruz.
• Küreselle?mi? bir dünyada adil olan, küresel sorunlar?n sorumlulu?unun küresel çapta payla??lmas?d?r.
• Ev sahibi konumundaki topluluklar, bu insanlar?n ülkeye getirdi?i muazzam enerjiden ve yeni bir hayat kurma arzusundan yararlan?r.
• Di?er ülkelerden gelen insanlar?n iyi kar??lanmas?, ev sahibi topluluklar?, h?zla de?i?en bir dünyada daha çe?itli ve daha esnek hale getirerek güçlendirir.
• Sanat, bilim, siyaset ve teknoloji alanlar?ndaki en ilham verici ve etkileyici insanlardan baz?lar? mülteci, s???nmac? veya göçmendir. Bu ki?iler, ba?ka bir ülkede yeni bir hayat kurma f?rsat? tan?nm?? ve yeni bir toplulu?un üyesi olarak ba?ar?l? olmu? ki?ilerdir.