G?R??

Dünya 2011 y?l?na girdi?inde dengelerin de?i?ece?i konusunda kimsenin bir farkl? bir dü?üncesi yoktu. 11 Eylül sald?r?s?ndan sonra Ortado?u’daki olaylar?n seyri hiç tahmin edilmeyecek kadar de?i?ecekti. Avrupa’da terörist sald?r?lar?n olmas? ve tarihler 2011’i gösterdi?inde tüm dünyan?n takip edece?i olaylar?n fitili ate?lenecekti. 2011’de Arap ülkelerinde patlak veren olaylar?n sonucunda birçok ülkede hükümet de?i?ikli?ine gidildi. Fakat ayn? y?l?n mart ay?ndan itibaren Suriye’de büyük bir iç sava??n ba?lang?c? oldu. Suriye halk? ülkedeki bireysel haklar?n geni?letilmesini, olu?an gelir adaletsizli?ini ortadan kald?r?lmas?n? ve s?k?yönetim uygulamalar?nda keyfi hareketlerin kald?r?lmas?n? talep etmi?ti. Baas rejimi ise herhangi bir reform yapmayarak kitlesel yürüyü?lere zor gücü kullanarak bast?rmaya çal??t?. Ülke geneline yay?lan yürüyü?ler sonras? muhalefet ile rejim kar??ya geldi. Esad rejimine ba?l? güvenlik güçlerine kar?? silahlanan muhalifler ya?anan çat??malar ile krizin bir iç sava? haline gelmesine neden oldu. Bu dönem asl?nda Ortado?u’da istikrars?z bir döneme girildi?inin habercisi olmu?tu. Bölgede de farkl? dinamik örgütler ba? göstermeye ba?lad?. Etnik, dini, mezhepsel farkl?l?klar ile ortaya ç?kan bu hareketler bölgede yeni çat??ma alanlar? ortaya ç?kard?. Bu hareketler sadece Suriye içinde de?il bölge d??? büyük devletlerinde Ortado?u’da çe?itli yönlendirme yapabilece?i bir ortam yaratt?. En uzun kara s?n?r? olan ülke Türkiye’yi de yak?ndan ilgilendiren s?n?r ve iç güvenlik sorunu da böylelikle ortaya ç?kt?. Türkiye stratejik öneminden Ortado?u ve di?er bölgelerden gelebilecek sald?r?lardan ya da olu?an karga?alardan dolay? güvenlik anlam?nda birçok tehdide maruz ülke konumundad?r. So?uk Sava? dönemi boyunca ya?ad??? etnik terör, sonras?nda Hizbullah gibi din istismar?na dayal? terör örgütlerinin her anlamda sald?r?s?na maruz kalan bir ülkedir. Suriye’de kriz ba?lamadan önce halk belli reformlar?n gerçekle?mesi için ülke genelinde protestolar yapm??t?r. Fakat rejim hareketinin reformlar? yapmakta a??r davranmas? ve gösterilere sert müdahale göstermesi silahl? mücadelenin ba?lamas?ndaki en etkili nedenlerin ba??nda geldi. Yerle?im yerlerinin bombalanmas? ve silahl? güçlerin ortaya ç?kmas? krizi iç sava?a dönü?türdü. D?? ülkelerin bu kar???kl?kta farkl? güçleri desteklemesi olaylar?n farkl? bir seyirde yürümesine yol açt?. Ülke içinde s?cak bir çat??ma alan? olu?urken demografik aç?dan ise içte ve d??ta nüfuz mücadelesi ortaya ç?kt?. Bu makalede de bu nüfuz mücadelesi, Suriye iç sava?? ve Türkiye’ye etkisini bölgesel ve uluslararas? olarak ele alaca??z.

Bölge halklar? rejimden ?u konularda reform istemi?tir:

• 8 Mart 1963 tarihinden beri ülkede uygulanan ola?anüstü halin kald?r?lmas?,
• Bireysel haklar?n tan?mlanmas? (Suriye kimli?i olmayan Kürtlere vatanda?l?k hakk? verilmesi )
• Gelir adaletsizli?ini gidermek
• ?çi?leri Bakanl??? ba?ta olmak üzere, çe?itli hükümet kurumlar?n?n siville?tirilmesi, güvenlik birimlerinin görev alanlar?n?n yeniden tan?mlanmas?, yasama, yürütme ve yarg? organlar?n?n yap?land?r?lmas? ve yarg?n?n ba??ms?zla?t?r?lmas?,
• Siyasi partiler yasas?nda de?i?iklik yap?lmas? ve iktidardaki Baas Partisi’nin gücünün s?n?rland?r?lmas? 1

Bu gibi reform taleplerine Esad Rejimi baz? de?i?ikliler ile gösterileri bast?rmaya çal??t?. Hâlihaz?rda bulunanhükümeti istifa ettiren Esad Rejimi yeni hükümet ile 16 Nisan 2011’de 48 y?ll?k ola?anüstü halin kald?r?lmas?n? istedi. Di?er yandan baz? kesimlere de vatanda?l?k hakk? tan?d?. ( Suriye’nin kuzeydo?usunda yer alan ço?unlu?u Kürtler olan kesim ) Bu denli düzenlemeler yapt?ysa da gerçekle?tirme konusunda bir ad?m atmam??t?. Daha çok kendi siyasi gelece?ini koruma alt?na alma konusunda kararlar üzerinde durdu. 2014 y?l?nda Suriye’de yap?lan serbest ve adaletli bir seçim olarak dile getirdi?i anayasa de?i?ikli?inde kendi iktidar süresini 2028 y?l?na kadar uzatm??t?r. Bu olaylardan sonrada muhalefet kanad?n? bast?rmaya devam etmi?tir. Nitekim bu bast?rma yüzbinlerce insan?n ölümüne, milyonlarca insan?n topraklar?n? terk etmesine yol açm??t?r. Bunun sonucunda da reform isteyen muhalefet art?k Esad yönetiminin devrilmesini ve Baas Partisi’nin bu katliamlardan sorumlu tutulup cezaland?r?lmas?n? istemeye ba?lam??t?r.

Suriye’de olu?an krizi iç sava?a dönü?türen bu hareketler ülke s?n?rlar?n? a??p farkl? sonuçlar? ortaya ç?kard?. Küresel bir anla?mazl??? ortaya ç?karan Suriye Sorunu uluslararas? bir göç sorununun olu?mas?na da neden oldu. Bölgede ?ii-Sünni hareketlerin kar?? kar??ya gelmesini ve PKK terör örgütü uzant?lar?n?n kendilerine farkl? bir hareket alan? kazanmas?nasebep oldu. Ülkemizide bu s?n?rda de?i?ik sorunlarla kar?? kar??ya b?rakm??t?r. Etkileri iki boyutta inceleyebiliriz. Bölgesel olarakTürkiye Suriye halk?n?n siyasi sosyal haklar?n?n iade edilmesini ve daha özgür, demokratik ad?mlar?n?n at?lmas?n? destekliyordu. Birçok Arap Devleti de bu konuda Türkiye ile i?birli?i içinde olmu?tur. Di?er yandan ?ran mevcut hükümeti destekler nitelikte aç?klamalar yapmaktayd?. Bu ad?mlar? atmas?n?n en büyük sebebi de ?ii Hilali projesinin sekteye u?ramas? ve Arap Bahar?’ndan etkilenecek s?radaki ülke konumunda oldu?unu dü?ünmesinden kaynaklan?yor. Uluslararas? alanda ise bu reformlar? destekleyen ve desteklemeyen ülkeleri kar?? kar??ya getirmi?tir. Rusya, ABD ve Çin gibi ülkelerin siyasi çat??ma içine girmesi buna örnektir.

Suriye Krizi’nin bölgesel etkilerinde söz edecek olursak, iç sava?a dönü?en bu hareket Türkiye’nin s?n?r güvenli?ini tehdit ediyordu. DA?? ve sonras?nda PYD / YPG gibi terör örgütleri ile s?n?r kom?usu haline gelen Türkiye uluslararas? arenada yeteri deste?i göremese de s?n?r ötesi operasyonlar ile kendi s?n?r güvenli?ini korumaya çal??m??t?r.

?ran ise tek Arap müttefiki say?lan Suriye Hükümeti’nin mevcut olu?umu kaybetme korkusuyla endi?eleniyordu. Esad’?n Türkiye konusunda sessiz kalmas? fakat YPG gibi olu?uma hareket alan? kazand?rmas? Türkiye’yi bu s?n?r güvenli?ini korumaya yöneltmi?tir. Ayn? bölgede ?ran; Irak hükümetini ve Hizbullah’? bu do?rultuda desteklemektedir. Suriye rejimine uygulanan yapt?r?mlara kar?? ç?kan bölgede ?ran ve hava sahalar?n? ?ran’a açan Irak Hükümeti bu konuda Esad Rejimini destekler nitelikte politikalar yürütmü?tür.

Bu ba?lamda Suriye Hükümeti’ne kar?? ç?k?p rejimin son bulmas? gerekti?i konusunda ise Türkiye, S. Arabistan, Körfez ülkeleri ve Birçok Arap ülkesi ayn? çizgide yer alm??t?r. Bu ülkeler Esad Hükümeti’nin kanl? eylemler gerçekle?tirmesinden sonra bir araya gelerek Suriye’nin Arap Birli?i üyeli?ini ask?ya alma konusunda mutabakata vard?. Suriye, Lübnan ve Yemen bu konuda ret oyu, Irak ise çekimser oy kulland?. Olumlu yönde oy kullanan 18 ülke ile kabul edildi. Fakat Suriye konusunda çat??malar?n son bulmas? yönünde bir sonuç ortaya konulmad?. Küresel boyutta Birle?mi? Milletler Suriye konusunda nitelikli sonuçlar elde etmedi.

Türkiye ile en uzun kara s?n?r?na sahip olan ülke Suriye’de ki iç sava? Türkiye’yi do?rudan ve dolayl? olarak etkiledi. Suriye ile sorunlarda Hatay, su ve 1990’l? y?llarda Suriye’nin PKK’ya destek olmas? ikili ili?kilerde en önemli sorunlar olarak ba? göstermi?ti. 2011 y?l?na kadar ili?kilerde normallik söz konusu oldu. Fakat iç sava??n ç?kmas?ndan sonra olaylar?n seyri de?i?ti. Bu de?i?im s?n?r güvenli?ini ortaya ç?kard?.2012’de Türkiye’nin tampon bölge söylemi de s?n?r güvenli?ini sa?lama alma konusundaki giri?imidir. Ama Türkiye Suriye konusunda d?? ülkelerden yeteri destek alamam??t?r. Asl?nda bu kriz Ortado?u da en fazla Türkiye’yi etkilemektedir. Çünkü Suriye krizi nedeniyle s?n?r güvenli?i tehlikeye girmi?tir. El Nusra, DA?? / I??D ve PKK’nin kollar?ndan YPG liderli?inde Demokratik Suriye Ordusu ile s?n?r çat??malar? ile kar?? kar??ya kalm??t?r. F?rat Kalkan? ile s?n?r güvenli?ini korumak isteyen Türkiye s?n?r ötesi operasyon ile Cerablus’ u terör örgütlerinden ar?nd?rd?. Sonras?nda da buras?n?n kontrolünü muhalif Özgür Suriye Ordusu’ na b?rakm??t?r. Son dönemlerde YPG kontrolündeki olas? bir Afrin operasyonu da bunun devam? niteli?inde olacakt?r. Ülkemizin terörist gruplarla mücadelesinde özellikle DA?? / I??D ülkemizi kana bulayan eylemler gerçekle?tirmi?tir. Türkiye’nin Suriye’deki iç sava?a kom?u olmas? PYD / DA?? rekabetinden do?an çat??malar?n Suriye s?n?r?n? a??p Türkiye’ye s?çramas? ülke kar???kl?klar?n?n kom?u ülkeler için ne denli önemli oldu?unu ortaya ç?karmaktad?r. Ülkemize yap?lan sald?r?lar en fazla canl? bombalar ile olmakta ve genellikle sivil insanlar hedef al?nmaktad?r.

Füze sald?r?lar?, s?n?r karakollar?na sald?r?, intihar sald?r? gibi sivil insan? ve askeri hedef alan sald?r?lar Türkiye’yi sarsm??t?r. Görüldü?ü üzere bu sald?r?larda çe?itlilik vard?r. S?n?rda bulunan yerle?im yerleri de bu sald?r?lara tan?kl?k eden insanlarla doludur. Suriye iç sava??ndan itibaren farkl? gruplar?n ele geçirdi?i yerlerin sürekli de?i?mesiyle olu?an haritada görüldü üzere Türkiye di?er ülkelere göre güvenlik riskleri bak?m?ndan çe?itlili?i ve s?kl??? oldukça yüksektir. Bu riskler ele al?nd???nda Türkiye iki türlü strateji uygulamaya ba?lad?. Ulusal ve Uluslararas? bir politika olu?umuna giren Türkiye; ülkede DA?? ile mücadelede kesinlik ve istikrar stratejisi uygularken, küresel arenada da koalisyon ile beraber DA??’ e kar?? askeri ve siyasi mücadele içinde oldu sonras?nda yap?lan eylem planlar?nda da aktif rol oynad?. Türkiye son harita ile s?n?r kom?ular?nda sadece 100 km k?sm? terörist olarak alg?lamad??? Özgür Suriye Ordusu’nun elinde bulunuyor.

Türkiye’nin Suriye s?n?r?nda % 90 k?sm?nda terör tehdidi alt?ndad?r. DA?? ile s?n?r kom?ulu?unun bitmesi ve topraklar?n PYD / DSG’ nin eline geçmesi bu tehlikenin son bulmad???n? göstermektedir. S?n?r boyundaki tüm terör aktörlerinin ayn? çizgide yer ald???n? bilmek gerekir. Ve bu ba?lamda I??D ile s?n?r kom?ulu?unun bitmesi ve ba?kas?n?n gelmesi sadece aktörlerin de?i?ti?ini göstermektedir.

Terör örgütleri ile mücadelede her ad?m ülke içi huzur için son derece önemli bir durumdur. Türkiye ülke içinde ve d???nda teröristlerle ilgili stratejiler geli?tirmi?tir.Bu stratejiler ile yabanc? teröristler mücadele etmeye çal??maktad?r;

Kaynak Ülkede Önleme

Ç?k?? Ülkesinin Almas? Gereken Tedbirler

• S?n?rlarda Önleme

S?n?r Bölgesinde Analiz Birimleri ve Listeler Haz?rlama

• Yurt içinde önleme

Ülke ?çi Emniyet Operasyonlar?

• Suriye’ye Giri? ve Dönü?te Önleme

S?n?r Güvenli?ini Sa?lama Alma

Türkiye Hükümeti; Terör ve s?n?r güvenli?i konusunda s?f?r tolerans politikan?n uygulanaca??n? ve Türkiye’nin bu konuda hiçbir taviz vermeyece?ini belirtmi?tir. S?n?rda DA??, YPG gibi terör örgütleri ile mücadele içinde olan Türkiye içte de PKK ile mücadele içindedir. Etnik kökenli olan PKK uzun zamand?r Türkiye’nin gündeminde olan bir sorundur. K?rk y?l? a?k?n süredir mücadele edilen terör örgütü ile 2013-2015 y?l?nda gerçekle?en Çözüm Süreci’nin de t?kanmas? ile çat??malar?n baz? ?ehirlere s?çramas? daha tehlikeli bir durum te?kil etmi?ti. Türkiye So?uk Sava?’?n son dönemlerinden sonra dini duygular? istismar yolunda El-Kaide’den DA??’ e kadar uzanan yolda ve etnik kimlikle olu?an PKK ile mücadele d?? politikay? ilgilendiren en önemli sorunlar olmu?tur. Bu olaylar Türkiye’nin Avrupa Birli?i maceras?n? da yak?ndan ilgilendirmektedir. Uzun y?llard?r PKK’n?n varl??? son dönemlerde de DA??’ in varl?k göstermesi ve Türkiye’de eylemler düzenleyip iç güvenli?i bozmak istemesi AB müzakerelerinde ba?ka sorunlar?n ç?kmas?na neden olmu?tur.

K?sacas? s?n?r ve iç güvenlik ülkelerin her politikas?n? etkilemektedir. Bu ba?lamda stratejiler uygulamak ülkemizi güçlü k?lacakt?r.

SONUÇ

Ortado?u ülkelerinde ba?layan ve Arap Bahar? olarak nitelendirilen süreçle günümüze kadar gelen olaylar?n asl?nda politik ve d?? destekli bir etkinin oldu?unu bilmek gerekir. Suriye’deki iç çat??malar?n neticesinde sosyal – siyasi nedenler say?ld???nda mezhepsel farkl?l?klar ve ekonomik zorluklar?n yan? s?ra politik bask?lar?n oldu?unu söylemek yanl?? olmayacakt?r. Türkiye’nin de bu krizle yak?ndan ilgilenmesi son derece önemlidir. S???nmac?lar meselesi ba?ta say?lmak üzere di?er konularda da Türkiye’yi dolayl? ve do?rudan etkilemektedir. Türkiye Hükümeti’nin Suriye Krizi konusunda çözüm aray??lar?na yönelmesi ve s?n?r güvenli?ini korumak ad?na önemli ad?mlar atmas? kararl?l???n? göstermektedir.

Suriye ?ç Sava?? bölgesel s?n?rlarla kalmay?p küresel bir hale gelmi?tir. Koalisyon ülkelerinin Türkiye s?n?r?n? tehdit eden terör örgütlerinde iyi terör kötü terör örgütü ay?rarak ve buna göre davranmas? Türkiye’yi farkl? alternatifler ötesinde s?n?r güvenli?i konusunda her müdahaleyi yapmaya yöneltmi?tir. Ulusal çapta Suriye iç sava??na dönü?en krizde Türkiye bu sorunu sadece Suriye ile s?n?rl? bir olay olmad???n? dikkate almal?d?r. Esad Rejimine Rusya, Çin, ?ran ve Irak gibi ülkeler do?rudan ve dolayl? olarak yard?mda bulunmu?tur. Buda rejimin direnç göstermesine neden olmu?tur.

Türkiye DA?? ile mücadelede koalisyon güçlerinin yan?nda hareket etmi? ve DA?? ile mücadele de etkin rol oynam??t?r. Di?er yandan PKK terör örgütü ve PYD’ nin bütün hareketlerini takip etmeli bu ba?lamda stratejiler uygulamal?d?r. Fakat Türkiye Hükümeti Suriyeli Kürtleri kar??s?na almamal? buna göre hareket etmeli iyi ili?kiler kurmal?d?r. Türkiye, Suriye muhalefetinin birle?tirilmesine yönelik giri?imleri desteklemelidir. Ülkemiz bu iç sava? sürecinde bütün ?ehirleri tahrip olan Suriye’nin tekrar in?as?na odaklanmal?d?r. Türkiye’nin kriz ba?larken konumu son derece olumlu bir yöndeydi fakat zaman ilerlerken Arap Bahar? ve Suriye konusunda baz? konularda yerinde müdahaleler yapamad??? için d?? politikada sorunlar ya?am??t?r. Bu krizde Türkiye Emel Parlar’ ?n da belirtti?i gibi ‘’ Ç?karlar ve etik de?erler aras?ndaki dengeyi tam olarak kuramam??t?r.’’ 2 Müslüman Karde?leri Libya’da, M?s?r’da desteklemi?ti. Suriye de farkl? muhalif gruplar? destekleyerek BAE, S. Arabistan vs. gibi ihvan kar??t? olan ülkeleri kar??s?na alm??t?r. Esad Hükümeti’nin direnç göstermesi ve Türkiye’nin Esad’ s?z bir Suriye politikas?n? ele almas? ülkeyi zor durumda b?rakm??t?r. Bu konularda art?k ülke politikas?n? ele almal? bu yanl?? hesaplardan geri dönmelidir. Suriye ve s?n?r güvenli?ini en az kay?pla bitirmelidir.

1 Cevad El-Be?iti, Surye Yu-hadr el-Tadahurat Be-Mucab Elgah El-Tawary, (Suriye Gösterileri Ola?anüstü Hali Kald?rarak Yasakl?yor)

2 Emel Parlar Dal Assessing Turkey’s “Normative” Power in the Middle East and North Africa Region: New Dynamics and their Limitations, Turkish Studies

Celal CAVLAK

Kaynakça:

• Alan, G. Syria: Neither Bread nor Freedom, London: ZedBooks.
• Al Jazeera Türk “Esad ailesi: Demir Yumruklu Hanedan”
• Emel Parlar Dal Assessing Turkey’s “Normative” Power in the Middle East and North Africa Region: New Dynamics and their Limitations, Turkish Studies
• Fikret Bila, Türkiye’yi Bekleyen Çat??ma Alanlar?, Milliyet
• Goodarzi, J. M, “Syria and Iran: Alliance Cooperation in a Changing Regional Environment”
• Gürses, Emin, 2007, Etnik Terör,1. Bask?, Profil Yay., ?stanbul
• KOCAO?LU, Mehmet, “Suriye ve PKK”
• Küçükcan, Talip, 2010, Terörün Sosyolojisi: Toplumsal Kökenleri Anlama ?mkan?
• Murat Yetkin, Suriye Sava?? Kap?m?za Dayand?, Radikal
• Nizameddin, T.  “Russia and Syria”
• Özy?ld?z, Y. ve Ali, Ö. Uluslararas? Terörizm ve Pkk Terör Örgütü
• USIP “Syria’s Alliance with Iran
• Polk, W. R. Understanding Syria: From Pre-Civil War to Post-Assad
• Sedat Ergin, Suriye Konusundaki Büyük Yaln?zl???m?z
• Semih ?diz, Turkey’s Secterian War with Iran over Syria and Iraq
• TÜRKÖNE, Mümtaz’er, (1995), “Kürt Kimli?i: Çözüm Nerede?
• YURTSEVER, Cezmi, (1995), “PKK ve Terör Silah?”
• Anonim (2018),< http://www.bbc.com/news/world-middle-east-35806229>, ER???M: 12.01.2018
• Anonim (2018),,ER???M: 13.01.2018
• Anonim (2018),, ER???M: 13.01.2018
• Anonim (2018),,ER???M: 13.01.2018
• Anonim (2018),, ER???M: 14.01.2018
• Anonim (2018),, ER???M:14.01.2018
• BBC News “Syria Profile: Timeline, ,  ER???M: 15.01.2018
• Anonim (2018),, ER???M: 15.01.2018
• Anonim (2018),, ER???M: 16.01.2018
• Anonim (2018),, ER???M: 16.01.2018