“Tüm muhte?em hikâyeler iki ?ekilde ba?lar: Ya bir insan bir yolculu?a ç?kar, ya da ?ehre bir yabanc? gelir” diyor Tolstoy. Haks?z olma olas?l??? var m?? Aksini ispatlayacak muhte?em bir hikâyeye ihtiyac?m?z var bunun için. Ama bu bizi bir tak?m sorular sormaktan al?koyamaz. Nedir insan? bir yolculu?a ç?karan? Zaten ?ehre yabanc?y? getiren de nihayetinde bir yolculuktur.

?an Dallas'?n kült hikâyesi Gariplerin Kitab?'na dikkatinizi yöneltmenizi istirham edece?im: “Yolculuk o bombo? odada, hiç k?p?rdamad???m bir an içinde ba?lam??t?.” Neydi peki bu yolculu?u ba?latan katalizör? Kahraman?m?z?n yeni odas?nda bulunan bir Mandala[1] tablosunun arkas?nda buldu?u bir söz. Bistaml? Bayezid onu e?siz deyi?inde bir aray??a ça??r?yordu: “Bu bilgiyi arayarak elde edemezsin, ne var ki onu bulanlar yaln?zca aram?? olanlard?r.” As?rlar önce söylenmi? bir söz zihinlerde yank?lanarak, kâ??tlara aksederek kahraman?m?za ula?m??, onu hiç k?p?rdamad??? bir anda yolculu?una ba?latm??t?. Bir söz insan?n ruhunu ku?at?p, onu bulundu?u zaman ve mekândan kopar?p, bast-? zaman[2] ve tayy-? mekân[3] yapt?r?p bamba?ka bir gerçekli?e götürebilir.

San?r?m ?airlerin kuvveti de buradan gelmektedir. Sa?lam bir dize insan? zaman-mekân düzleminden tamamen ay?rabilir. Yine de ?airlerin durumu Musa’n?n kar??s?ndaki sihirbazlar?n durumuna benzer. Allah’?n bir veli kulu tüm ?airlerin birle?ip a?amayaca?? sözü söyler. Veli kulun her sözü ö?üttür. O ö?ütler bize bir yolculu?u sal?k verir, kendini bilme yolculu?unu. Kendi muhte?em hikâyemize ula?mak istiyorsak o sözü dinlemeli, o yolu yürümeli ve kendimizi bilmeliyiz.

Yunus Emre kendini nas?l bildiyse öyle

Bu bili? bir yirmi birinci yüzy?l ki?isel geli?imi de?il, bir on dördüncü yüzy?l bili?i olmal?. Paketi süslü bir cahillik de?il, özü dolu bir bilgelik olmal?. Yunus Emre kendini nas?l bildiyse öyle…

“?lim ilim bilmektir

?lim kendin bilmektir 

Sen kendini bilmezsin 

Ya nice okumakt?r”

Gariplerin Kitab?’nda kahraman?m?z?n ç?kt??? da böyle bir bili? yolculu?u olmal?. Ariflerin Sultan? Bistaml? Bayezid’in sözünün açt??? yol irfanî bir bili?e ç?kmal?. Bayezid’den ?öyle bir söz de rivayet edilir. “Garip bir i?tir, oturmu? ve elini aya??n? çekmi? adam, içten içe Kâbe’yi tavaf eder.” Kimi yolculuklar hiç k?p?rdamadan devam edebilir de. Önemli olan yolcunun yolculuk kabiliyetidir.

Mecnun çölde arar, Azra köle pazar?nda sat?l?r, Kerem’in ah? da?? inletir. Peki, yola ç?kan için vuslat m? gerekli? Aziz Mahmut Hüdai için de?il ki sözünü ?öyle söylemi?:

“Mecnûn ister Leylâ’y?, Vâm?k özler Azrâ’y?

Nidem gayri sevday?, bana Allah’?m gerek”

Mant?ku’t-Tayr’da Attar’?n anlatt??? yolculukta bu bahistendir. Hüdhüdün mihmandarl???nda kendilerine bir padi?ah arayan ku?lar Simurg’a kanat açarlar. Binlerce kanad?n aç?ld??? uçu?ta yedi vadinin tamam?n? kat ederek Simurg’a ula?abilen yaln?zca otuz ku?tur. Vard?klar?nda bulduklar? kendilerinden gayr?s? de?ildir. Yolculuk onlara kendilerini bildirmi?tir. Yola ç?kmak ba?ka, menzile varmak az say?da bahtiyar?n k?smetidir.

Yusuf suresinin 3. ayetinde mealen ?öyle buyurulur: “Sana bu Kur'ân'? vahyetmekle biz, sana k?ssalar?n en güzelini anlat?yoruz.”[4]  Ayetle en güzel hikâye oldu?u sabit Hz. Yusuf’un k?ssas?nda karde?lerinin k?skançl??? onu bir kuyuya at?yor. Yusuf bir yabanc? olarak M?s?r’a geliyor. Bir ba?ka peygamber k?ssas?nda da Hz. Musa, Hz. H?z?r’la esrarl? bir yolculu?a ç?k?yor. Firavuna sabreden Musa (a.s.), H?z?r’a (a.s.) sabredemiyor.

?lham inzalden beslenir

?lham inzalden beslenir. Zaten ilkin Adem (a.s.)’e e?yan?n ismini ö?reten de âlim olan Allah’t?r. Ta?? nas?l yaratt?ysa,  dili de sanat? da sözü de Allah yaratm??t?r. Güzel söylemek isteyen en güzeli rehber al?r. Ab-? hayat dururken çamurlu su birikintisinden su içilir mi?

Arifler sultan? Bistaml? Bayezid’in ?öyle söyledi?i nakledilir: “Otuz y?l yüce Allah’? arad?m. ?yi bak?nca onun benim aray???mda oldu?unu gördüm. O istedi?i için biz istedik.” Varmak istedi?imiz menzil, ç?kt???m?z yolculu?un ta kendisidir. Bunu Bayezid’de de Attar’da da daha nice yola ç?km?? yolcuda da görüyoruz.

Peki, ?u anda bulundu?umuz yerde k?p?rdamadan bir yolculu?a ç?kma cesareti kaç?m?zda var? ?plerimiz ne kadarl?k bir mesafeye izin verir? Ba?land???m?z bu ipler nas?l bizim sahibimiz oldu fark ettik mi?

“Yola ç?k, yol aç?k.”  diyor hani bir ?ark?da. Yol aç?k de?il, kendi yolumuz üstüne engeller kuruyoruz öz ellerimizle. Yolculuk bu denli zorken biz henüz o yola ç?kmaya bile aciziz. Yoldan da yolculuktan da haberdar?z hâlbuki. Me?akkati göze alabilecek miyiz? Ne de olsa konformist bir ça??n insan?y?z.

“haz?rland?n diyelim bir yolculu?a

"bu, yaln?zl??a da olabilir" diyor birisi” [5]

Bu yolculuk, tekil bir yolculuk. Bir k?lavuzun olsa bile yaln?zs?n. Ha vadileri a?m??s?n, ha erbainde çile ç?karm??s?n. Uçurumdan dü?erken sana uzanacak eller bulsan da yürüdü?ünde yaln?z olacaks?n. Peki, bu kalabal?k ça?da haz?r m?y?z yaln?z yol almaya?

“Dalga k?vr?mlar? ard?nda büyür tenhal?k

Ba?ka bir çerçevedir, git gide dünyâ art?k.”[6]

Muhammed Emin Avc?